Thứ Năm, 25 tháng 7, 2013

Cái hay của thơ dở

 
Thơ hay, thơ dở là chuyện muôn đời của thi ca. Có nhiều người khen hay, có nhiều người chê là dở. Điều đó phụ thuộc vào ngữ cảnh, cảm xúc và cả yếu tố thời gian. Sự nhận định về hay ,dở nó phụ thuộc ít nhiều về cảm tính và người ta thường lấy một tiêu chí  nào đó để phân loại ra để làm thước đo cho thi ca. Như tiêu chí mỹ học, nghệ thuật...Những tiêu chí đó được đánh giá với những tác phẩm đã có từ trước hoặc cùng thời với tác phẩm. Từ đó giúp người ta có sự nhận dạng dễ dàng để phân loại hoặc xếp hạng tác phẩm đó...

Nhưng chuyện đó thì dành cho các nhà phê bình văn học, họ có trách nhiệm tìm tòi và đào sâu. Cái hôm nay là cái khác, là cái hay trong thơ dở...

Ngày trước Nguyễn Hưng Quốc có bài nhận định về " Thơ hay, thơ dở, cái hay của thơ dở và cái dở của thơ hay" cũng rất công phu.
 Nhưng xa hơn nữa thì đã có một bài viết hài hước và dí dỏm mà mình thích của lão này. Lão già của "Di Xiêng iu vấu" của mềnh Zũ Đứt Sâu Biển dưới bút danh là Đì Bồ :))


 
Cái hay của thơ dở
Tác giả Đồ Bì


Trước nay, những phê bình gia thứ thiệt thường chỉ bình về thơ hay hoặc đôi khi, đưa ra những cái dở trong thơ hay. TôI làm chuyện lội ngược dòng nước, xin bàn qua về những cái hay trong thơ dở, thứ thơ mà các vị làm công tác tòa soạn thường vứt vào sọt rác hoặc lịch sự hơn, ghi thêm một dòng chữ: “Gởi lại tác giả”. Nói tóm lại, tôi xin bàn về những bài thơ chưa hề có trên mặt báo.

Theo sự nghiên cứu rất nghiêm túc của… tôi thì hai nhà thơ dở nhất khu vực châu Á là hai chàng Trịnh Hâm và Bùi Kiệm, thuộc đời Tây Minh. Chuyện này đã được nhà văn Đồ Chiểu nói qua trong Lục Vân Tiên. Thời ấy, đi thi thường phải làm 4 món thi, ca, từ, phú mà Trịnh – Bùi cứ rớt hoài thì thơ của hai “nhà thơ” này dứt khoát phải là thơ dở. Nhưng có một số anh em thân hữu cho rằng có những bài thơ còn dở hơn cả thơ ca của Trịnh – Bùị Các bạn đọc cho tôi nghe một số những bài thơ như vậỵ Đó là những bài thơ xuất hiện trên dưới 40 năm nay, đọc lên nghe cũng sướng sướng. Thôi thì tôi xin bàn về những cái hay của những bài thơ dở đó.

Có một bài gọi là Vịnh Cây Dừa:

Cha mẹ sinh ra gốc biển đông
Bị lụt trôi vào cửa Tam Quan
Ở đời ai đứng cao hơn mỗ
Nếu cao hơn mỗ ấy là tre.


Bài thơ hay ở chỗ toàn bộ kiến thức đều trật lất. Dừa sao lại sinh ra ở biển đông? Bị lụt trôi ra chứ làm sao lại trôi vào? Câu thứ ba thật huênh hoang, khoác lác bởi cây dầu, cây sao, cây…dái ngựa còn cao hơn cả dừa nữa. Dù huênh hoang khoác lác như vậy nhưng câu kết cũng biết thừa nhận rằng tre cao hơn dừa. Còn vần điệu của bài thơ thì trớt he, ngộ nghĩnh hết chỗ nói. Đọc bài thơ, người ta chỉ có thể phì cười, thú vị…

Có một bài gọi là Anh và Em:

Em giai nhân ngồi bên cửa sổ
Anh si tình đứng ở ngòai sân
Bỗng nghe chó sủa rần rần
Sảng hồn anh chạy, rách quần mới may


Thi pháp hòa thanh thơ song thất lục bát nghiêm chỉnh hết chỗ chê. Có người cho cái dở của bài thơ là từ phạm trù hình nhi thượng tình yêu lại chuyển tông sang phạm trù hình nhi hạ rách quần, nghe có vẻ phàm tục quá đáng. Vâng, cái hay của bài thơ là ở chỗ phàm tục: từ du dương anh em đến chó sủa, từ xuất thần mơ mộng của si tình đến sảng hồn chạy toé khói. Mấy ai đã có được tứ thơ biến ảo lâm ly như vậỵ Mà biết đâu, với một nhà thơ nghèo như tác giả, chuyện rách quần còn quan trọng hơn cả chuyện tán tỉnh người yêu.

Có một bài gọi là Lá rơi:

Em đứng lặng nhìn chiếc lá rơi
Lá rơi lác đác bốn phương trời
Có phải lá rơi vì trận gió
Hay lá già rồi lá phải rơỉ


Cả cái hay và cái dở của bài thơ là 2 chữ lá rơi được lập đi lập lại 4 lần khiến nội dung bài thơ vừa nghèo nàn lạc hậu, vừa có vẻ áp dụng tu từ pháp điệp ngữ. Nhưng cái ngộ nhất của bài thơ là tính triết lý: lá rơi vì gió thổi hay tự thân nó già rồi, phải rơị Có thể là vì cả hai lý do đó. Bài thơ dừng lại ở chỗ lơ lửng. Ai nói bài thơ này dở, tôi nguyện chống đến cùng để bảo vệ tiết hạnh của nó.

Có một bài gọi là Em và Rùa:

Nhìn em mặc jupe nhảy Lăm-thôn
Nhảy mãI, lòng tôI cũng đỡ buồn
Lò ấy quả nhiên là lò lửa
Còn rùa chánh hiệu huyện Ô Môn


Bài thơ nguyên là tác phẩm hợp soạn của hai “nhà nho” đi công tác ở Cần Thơ, ngồi ăn cơm chiều trong một quán nhỏ ven sông Hậụ phía bên kia có một bàn tiệc: một cô gái mặc jupe say sưa nhảy Lăm-thôn. Anh bồi bàn mang ra cho các “nhà nho” món rùa hấp muốị Hai câu trên là của “nhà nho” Đoàn Xuân Hai; hai câu dưới là của… tôị Ý trên không ăn nhập gì vào ý dưới; một người tả chuyện bên kia; một người nói chuyện bên nàỵ Ddược cái bài thơ mang tính hiện thực cao vòi vọi như trụ viba của bưu điện cần Thơ, ngoại trừ chuyện rùa Ô Môn có vẻ võ đoán.

Có bài gọi là Kế hoạch hóa:

Trai khôn lấy gái đặt vòng
Gái khôn lấy chồng thắt ống dẫn tinh
Quyết tâm kế hoạch hóa gia đình
Bớt sinh bớt đẻ hai đứa mình mới… vui chơi!


Hai câu trên có vẻ hơi tàn bạo nhưng rất chắc ăn, ai cũng có thể hiểu được. Hai câu dưới là một sự chuyển thể những khẩu hiệu của chương trình kế hoạch hóa gia đình. Cái vỏ của bài thơ là ca dao, mang tính cổ điển nhưng cái ruột của bài thơ cực kỳ hiện đại.

Cho hay, trong cái gọi là thơ hay trên đời cũng hàm chứa những điều rất dở; trong cái gọi là thơ dở trên đời cũng hàm chứa những điều rất haỵ Ít ra, thơ gọi là dở cũng đem lại cho cuộc đời nụ cười thư giãn. Mà chức năng giải trí của văn chương đâu phải là nhỏ. Đồ Bì tôi có tham vọng sưu tầm, bình chú thành một tác phẩm bao gồm những bài thơ được xem là dở trên đời, để lại cho… đời sau, gọi là góp thêm một cái nhìn về văn chương cuối thiên niên kỷ. Chuyện đó có làm được hay không cũng chưa biết!

Đồ Bì

15 nhận xét:

  1. toàn phong ma quật mộ dzị chài :))

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Chứ biết răng khi người đã đúi như trái chúi :))

      Xóa
  2. Tình hình là với hơn 60 comment và vô số trạng huống cảm xúc hỉ, nộ... , entry VÀI CẢM NGHĨ VỀ CUỘC THI THƠ TRÊN FACEBOOK đã lập kỷ lục của lanhdien's blog về khả năng câu view và thăng hạng :)) (vỗ tay)

    Nối tiếp thành công của chuỗi chủ đề "Hàng xách tay sưu tầm", Lãnh tiên sinh tiếp tục cho ra mắt ấn phẩm "CÁI HAY CỦA THƠ DỞ...", cover lại bản hit cùng tên đã từng làm mưa làm gió trên các bảng xếp hạng tại TAL cách đây một thời gian. Tin rằng, với phong độ hiện tại của nhà sản xuất, tác phẩm sẽ lại được công chúng đón nhận hào hứng cũng như duy trì được độ hot của mình :D

    Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng Lãnh cần tập trung hơn nữa vào mảng sáng tác (dù anh có than phiền là thời gian gần đây đang đuối như trái chuối :)) ). Bởi dù sao những tác phẩm made in tiếng lòng của Lãnh mới chính là cái để khán thính giả thổn thức, say mê..., là điểm mấu chốt đưa tên tuổi anh vươn đến tầm cao mới như ngày hôm nay :))

    Đề nghị Lãnh tiên sinh cố gắng vượt qua những vấn đề mang yếu tố Chuối (và đại loại như thế), gạt bỏ yếu đuối sang một bên, tiếp tục cống hiến để công chúng tiếp tục được khám phá và ném đá! :D

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Vầng! Thật là ngại ngùng khi nói lời cảm ơn nhiệt liệt đến bình luận viên Vy Cầm. Chỉ với vài dòng ngắn gọn mà chị đã truyền tải đến công chúng xem blog một hình ảnh sống động đầy sức thuyết phục. Lột tả được cái khí thế đang lên và cả những lúc thun lại của chủ nhà. :))

      Hòa trong không khí chung của giới blog (ặc), chúng tôi (tức chủ nhà) xin gởi lời tri ân đến các fan hăm dọa rằng: Chúng tôi sẽ không phụ lòng kỳ vọng của các bạn. Cho dù đứng ở đâu, gầm cầu hay nhà vệ sinh công cộng...chúng tôi cũng hết sức vững vàng trong ý chí, cách tơn trong suy nghĩ, sáng tạo trong sao chép... sẽ tận sức cống hiến cho vị thưởng thức những đặc sắc dù hàng xách tay hay là hàng chính hiệu đều có những giá trị vô cùng to lớn với nghệ thuật chém gió đương đại :)).

      Vầng! Một lần nữa xin cảm ơn Vy Cầm, cảm ơn tất cả và gởi lời chào đoàn kết, hữu nghị, sức khỏe đến toàn Lốc. :))

      Xóa
    2. Cậu 3 giờ đang giai đoạn đóng tàu đi bắt cá ngừ đại dương. Tôm tép ăn mãi cậu chán rồi :))

      Xóa
    3. Thật là bất ngờ, rất bất ngờ với phong cách bình luận đầy sáng tạo của Vy Cầm! Chỉ bằng vài dòng cảm nhận, chị đã khái quát một cách súc tích những điểm mới cũng như những "hạn chế từng mặt" trong blog của Lãnh tiên sinh thời gian gần đây. :D(vỗ tay 3 lần)
      Và cũng rất thông cảm cho Lãnh tiên sinh bởi những lời trần tình không có gì thật hơn. Lãnh tiên sinh không phân bua vì sao mình "đuối như trái chuối" mà dũng cảm thừa nhận rằng mình có những giây phút "khí thế đang lên", lại cũng có những tích tắc "thun lại" - để "cách tơn trong suy nghĩ, sáng tạo trong sao chép",đem về chiềng bầy cho bà con những sản phẩm "xách tay" khiến bất cứ ai đi qua cũng phải ...ngó vào!(dừng lại, vỗ tay tiếp 3 lần, trong lúc vỗ tay vẫn :) )
      Ặc (từ này lấy trộm của Lãnh): cá nhân tui cũng vì hay ngó nghiêng và muốn giải sầu, nên qua góp thêm vài lời tri ngộ.
      Mong rằng, với ưu điểm: "Khi vui thì iu từng lá cây ngọn cỏ
      Khi buồn thì chẳng biết chuyện gì xảy ra" Lãnh tiên sinh không vì thế mà không tiếp túc hưởng ứng tinh thần blog bằng ngôn từ sáng tạo làm nên bản sắc riêng của phong cách reply của Lãnh. :)

      @Vy Cầm: mình cũng rất nhớ những lời thì thầm của những con chữ biết nói bên nhà bạn!

      Xóa
    4. Công nhận cái khúc này chém khí thế nhở. :D

      Đúng là đầy đủ những phong vị riêng biệt, từ những đòn đánh phủ đầu của biểu muội Vy Cầm cho đến sự huyền cơ diệu toán biết được tâm tư của Lãnh mỗ của Nặc danh ẩn sĩ, cùng với lời khăn tặng của Lộc Vừng cô nương khiến tại hạ thật là bối rối và bủn rủn tay chân. Đang lúc chực trào cái khí thế thì bỗng nhiên xẹp lại, nheo nhúm, co ro...

      Nhưng cũng không vì thế mà buông xuôi tất cả, đành ráng hết sức bình sinh mà hô vang rằng: Đa tạ các vị đã không quản ngại đường xá xa xôi đến thăm và chung vui cùng Lãnh mỗ :))

      Xóa
  3. Mấy cái bài thơ nớ tréo ngoe hổng bằng cái Mặt trời.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Sao bằng được! Vì đó là Mặt trời dịu êm mà bà chị :))

      Xóa
  4. Ông VĐSB này có bài hay nhỉ. Đọc thấy thư thái vì được cười thoải .... con gà mái :))

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Lâu lâu cũng phải thoải con gà mái chứ Tiêu hyn. Căng quá nó cứng luôn cũng nhọc lắm :))

      Xóa
  5. Duyệt! Một bài viết công phu và có quan điểm riêng về thơ ca. Còn tớ thì ko biết nói gì về vấn đề này, bởi tớ ko làm dc đến nửa câu thơ. Dọt đây!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. :D! Dân Quảng Nôm mà răng không biết làm thơ hè?

      Giang hồ đồn rằng:

      Quảng Nôm rất đỗi tự hào
      Nghèo thì sát đất mà thằng nào cũng làm thơ :))

      Giờ mình mới biết mình còn lận đận là do làm thịt cóc nhiều quá :))

      Xóa
  6. Trả lời
    1. Cảm ơn bạn đã chia sẻ
      Vầng! Lãnh cũng thấy... Vui và hay lắm :D

      Xóa

Thập diện mai phục